İSLAMDA ƏQAİD. QURAN VƏ LÜĞƏTDƏ "İMAM" SÖZÜ

İslam // 2021 11-iyul, 19:55

Lüğət alimlərinin qeyd etdikləri kimi, "imam" sözü feldən əmələ gələn mücərrəd isimdir və insanın diqqət mərkəzində saxladığı, ardınca düşərək tələb etdiyi hər bir şeyə aid edilir. Bu söz müxtəlif yerlərdə ayrı-ayrı mənaları ifadə edir .

Məsələn, bəzən "imam cümə" , "imam camaat", "hidayət imamı", bəzən də "zəlalət imamı" kimi müəyyən mənalar nəzərdə tutulur. ("Ət-Təhqiq" , "əmm" kökü)
Əslində , "niyyət etmək " mənasını daşıyan "əmm" sözündən götürülmüşdür.

İbn Faris Əhməd ibn Zəkəriyyə "Məqayisul-lüğət" kitabında yazır: "Ümm" "əsl" , "mərcə" , "camaat" və "din" mənalarını bildirir, iqtida olunan və hər bir işdə qabaqcıl şəxsə "imam" deyilir. "İmam" sözü "ön" mənasında da işlədilmişdir.
İbn Məhzur "Lisanul-ərəb" kitabında "imam" sözünün bir çox mənalarını qeyd etmişdir. O cümlədən , qabaqcıl , müəllim, evin bünövrəsini qurmaq üçün istifadə olunan ip (vasait) , yol, hər bir şeyin ön hissəsi və s.

Lakin belə nəzərə çarpır ki, "ət- Təhqiq" kitabının müəllifinin yazdığı kimi, bütün bu mənaların batinində müəyyən məqsədlə "niyyət etmək" mənası var. Hətta ərəb dilində anaya "ümm" deyilməsinin səbəbi hər bir şeyin əsas və kökünün "ümm" adlanmasıdır. Həm də o, insanın məqsəd və diqqət mərkəzindədir. Həmçinin , "iqtida olunan şəxs" mənasında "imam" o kəslərə deyilir ki, camaat xüsusi meyl və məqsədlə onlara üz tutur.

Bunu da deməliyik ki, Qurani-kərimdə bu söz və onun cəm forması olan "əimmə" sözü düz 12 dəfə - 7 dəfə tək, 5 dəfə isə cəm halda işlədilmişdir :
"Hər bir şeyi aşkar imamda - (lövhi-məhfuzda ) sayıb hesabladıq !" ("Yasin" surəsi, ayə 12)

Başqa bir ayədə bu söz "yol" mənasında işlədilir:
"Hər ikisi (Lut və Şüeyb qövmlərinin yaşadıqları şəhərlər Şama doğru gedən sizlərin) açıq-aşkar yolunuz üzərindədir!" ("Hicr" surəsi , ayə 79)

Çünki insan məqsədə nail olmaq üçün yola əhəmiyyət verir.
Quranın başqa 2 ayəsində bu sözlə yəhudi qövmünə örnək və qabaqcıl şəriət olan Tövrata işarə edilir:

"Bundan qabaq Musanın kitabı onlara rəhbər və rəhmət idi." ("Əhqaf" surəsi, ayə 12; 'Hud" surəsi ayə 17)

Bu söz 5 ayədə ilahi və saleh rəhbərlərə aid edilmişdir. O cümlədən :

"Allah İbrahimə buyurdu: Mən səni insanlara imam təyin etdim!" ( "Bəqərə surəsi , ayə 124.)

Başqa bir ayədə bit qrup peyğəmbərlər haqda buyurulur :

"Biz onları öz əmrimizlə (camaatı) doğru yola yönəldən imamlar və qabaqcıllar təyin etdik!" ("Ənbiya" surəsi , ayə 73)

Ümumi mənada bu məfhum "Furqan" surəsinin 74-cü , "Qəsas" surəsinin 5-ci və "Səcdə" surəsinin 24-cü ayələrində də müşahidə olunur.
Başqa bir ayədə isə küfr və zəlalət rəhbərləri nəzərdə tutulur. Ayədə buyurulur:

"Belə isə küfr rəhbərləri ilə döyüşün!" ("Tövbə"
surəsi, ayə 12)

Digər bir ayədə geniş mənada həm hidayət , həm də zəlalət rəhbərlərinə işarə olunur və buyurulur:

" O gün (Qiyamətdə ) hər tayfanı öz rəhbərləri ilə birgə çağıracıq!" ("İsra" surəsi , ayə 71)

Ümumiyyətlə , Qurani-kərimdə "imam" sözü müxtəlif mənalarda 12 dəfə işlədilmişdir.