Aprel 29-u Bəqi qəbirsanlığının dağıdıldığı gündür.

İslam // 2023 28-04, 19:43

Bəqi qəbiristanlığının dəyəri və əhəmiyyəti
Bəqi, Cənnətul-Bəqi və ya Bəqiul-Ğərqəd (İslam Peyğəmbərinin (s) gəlişindən əvvəl Bəqinin adı[1]) Mədinəd mühüm müsəlman qəbiristanlığı idi.[2] İslam rəvayətlərinə görə bura Həzrət Məhəmmədin (s) xüsusi diqqət mərkəzində olmuşdur.[3] Bəqi dörd məsum İmamın (ə), çoxlu səhabə və tabeinin dəfn yeridir.[4] Hicri 1220-ci ildə və nəhayət hicri 1344-cü ildə vəhhabilər tərəfindən dağıdılmadan əvvəl Bəqidə dəfn olunan İmamların (ə) və başqalarının qəbirləri üzərində məqbərələr var idi.[5] Verilən məlumatlara əsasən, 1297-ci hicri ilində Bəqi qəbiristanlığında şiə imamlarının hərəmi Beytül-Əhzan və bir neçə başqa məqbərə olub.[6] Bu tikililər ilk dağıntıdan və Mədinənin vəhhabilərdən geri alınmasından sonra osmanlı imperiyasının sultanı 2-ci Mahmudun əmri ilə hicri 1234-cü ildə tikilmişdir.[7]

Abbas Mirzənin (1168-1212) oğlu və Hisamus-Səltənə kimi tanınan Murad Mirzənin öz kitabında yazdığı kimi ən azı hicri 1297-ci ilə qədər Bəqi qəbiristanlığında İmam Həsən (ə), İmam Səccad (ə), İmam Baqir (ə) və İmam Sadiqin (ə) məqbərələrində mehrabdan əlavə yaşıl rəngli taxta zərih var idi. Həmçinin, Həzrət Zəhraya (s) nisbət verilən Beytul-Əhzan dörd şiə İmamının məqbərəsinin arxasında idi.[8] Qaşqaylar qəbiləsinin xəzinədarı Ayaz xan Qaşqayın hicri 1341-ci ildə, yəni Bəqi tamamilə məhv edilməzdən iki il əvvəl yazılmış səyahətnaməsində qeyd olunur ki, dörd şiə İmamının qəbirlərinin üzərində bir məqbərə olub, lakin Onların hər birinin qəbirləri məlum idi.[9] Ayaz Xan Qaşqay həmçinin Bəqidə Peyğəmbərin (s) oğlu İbrahimin və Abdullah ibn Cəfər Təyyarın məzarlarının mövcudluğundan bəhs edilmişdir. Habelə Bəqi yaxınlığındakı xiyabanda o Peyğəmbərin (s) bibisi Səfiyyə, Əbdül-Müttəlibin qızı Atikə , Həzrət Abbasın (ə) anası Ummul-Bəninə və Bəni-Haşimin bir neçə digər üzvlərinə aid edilən məqbərələrini gördüyünü bildirib.[10]

Tamamilə dağıdıldıqdan sonra

Məsumların qəbri
İran hökumətinin Ciddədəki nümayəndəsi Müzəffər Ələmin 21 dekabr 1330-cu ildə Həcc Daimi Komissiyasına ünvanladığı məktubda yazdığı kimi Hicri 1344-cü ildə vəhhabilər tərəfindən dağıdılandan sonra[11] Bəqi İmamlarının qəbirlərinin bütün binalarının dağıdıldığı və din böyüklərinin məzarları məlum olmayan bir qəbiristanlıq oldu.[12] Həmin məktubda o, dörd şiə İmamlarının məzarlarının ətrafında dəmir pəncərəli divar hörmək üçün Səudiyyə hökumətindən razılığın alınmasının vacibliyini vurğulayıb.[13]Bununla belə, Rəsul Cəfəriyan hesab edir ki, Tehran alimlərindən Fusule-Hairinin sahibi Şeyx Əbdür-Rəhim (hicri 1294-1367) Səudiyyə Ərəbistanı kralı Əbdül-Əziz ilə görüşməsi səbəb olub ki, Bəqinin dörd şiə imamının qəbirlərinin yerləşdiyi hissəsi Bəqinin digər hissələri kimi hamarlanmasın. Ən azı İmamların (ə) qəbirlərinin dəqiq yeri müəyyən olunmuş şəkildə qalsın.[14] Bəqi və digər islami müqəddəs yerlərin dağıdılmasından sonra İran[15] və Əfqanıstan[16] hökumətləri, həmçinin Nəcəf,[17] Qum, Hindistan[18] və Pakistan[19] şiə alimlərinin Bəqinin qəbirləri üzərindəki türbələrini yenidən bərpa etmək səyləri oldu. Lakin, bunların heç biri nəticə vermədi. Hətta Bəqidə dörd şiə İmamının qəbri ətrafında divar çəkilməsi və onun üzərində çardaq yaradılması barədə yeni qurulan Səudiyyə hökumətinin ilkin razılığına baxmayaraq, heç bir nəticə vermədi.[20] Bəqi qəbiristanlığı Kral Fəhd ibn Əbdül-Əzizin dövründə yenidən quruldu və sonra hicri 1418-1419-cu illərdə Bəqi qəbiristanlığının içərisindəki yollar zəvvarların gediş-gəlişi üçün asfaltlandı.[21] Müxtəlif məlumatlara görə, bu gün Səudiyyə Ərəbistanı hökumətində "Əmr bil-məruf və nəhy ənil-münkər" adlı idarəyə təyin olunmuş şəxslər Bəqi şəhərinin əsas girişi yaxınlığında yerləşərək zəvvarların qəbirlərə yaxınlaşıb onlardan təbərrük götürməsinə mane olurlar.[22] Hazırda, Bəqidəki şiə İmamlarının qəbirləri üzərində, eləcə də İslamın əvvəlindəki böyüklərin məzarlarında daş parçalarından başqa heç bir əlamət yoxdur.[23] Bu gün Bəqinin vəziyyətinin tam dağıdıldıqdan sonrakı ilk illərlə müqayisədə daha uyğun olduğu bildirilir.[24]