Tarixçilərin qeydlərinə əsasən, şiələrin on birinci imamı Həzrət Həsən ibn Əli Əskəri (ə) 232-ci hicri-qəməri ilinin Rəbiüs-sani ayının 8-ci, yaxud 10-cu günü dünyaya gəlmiş və 28 il həyat sürmüşdür. Həmçinin əksər tarixçilər İmam Həsən Əskərinin (ə) 260-cı h.q. ilinin Rəbiül-əvvəl ayının 8-də şəhadətə yetdiyini qeyd etmişlər. 

Atası İmam Hadinin (ə) 254-cü ildə vəfat etdiyini nəzərə alaraq, İmam Həsən Əskərinin (ə) imamət müddəti Şeyx Müfidin rəvayətinə əsasən, altı il və Səd ibn Abdullahın rəvayətinə görə isə, beş il səkkiz ay olmuşdur. (“Əl-irşad”, Şeyx Müfid, s. 335.) O həzrətin (ə) anasının adının “Hədis” və ya “Hadisə”, bəzi qaynaqlarda isə “Susən” olduğu qeyd edilmişdir. “Uyunul-mucizat” kitabının müəllifi İmam Həsən Əskərinin (ə) anasının düzgün adının “Səlil” olduğunu demiş və onu “O, arif və saleh kəslərdən idi!” ibarəsi ilə mədh etmişdir. (“Biharul-ənvar”, Əllamə Məclisi, c. 50, s. 238.)

 

Əhməd ibn Übeydullah ibn Xaqan İmam Həsən Əskərini (ə) “qaragözlü, qədd-qamətli, gözəlçöhrəli və qamətidüz” – ibarələri ilə vəsf etmişdir. (“Kəmalud-din”, c. 1, s. 40.)

 

O həzrətin atası İmam Hadi (ə) 254-cü ildə şəhadətə çatdıqdan sonra, o həzrətin öz buyruğuna əsasən, oğlu İmam Həsən Əskəri (ə) şiələrin imamı oldu. O həzrət iyirmi iki yaşında ikən atası şəhadətə yetmiş, altı il şiələrin imamı olmuş və ümumilikdə isə, iyirmi səkkiz il həyat sürmüşdür.

 

İmam Həsən Əskərinin (ə) cəmiyyətdə nüfuz və hörmətinin günbəgün artmasından nigaran olan Abbasi xəlifəsi Mötəmid camaatın o həzrətə olan diqqətinin artdığını, eləcə də zindanın, təzyiq və işgəncələrin mənfi nəticə verməsini gördükdə, öz köhnə kələklərinə əl atıb İmamı gizli şəkildə zəhərləyir və İmam (ə) 260-cı hicri-qəməri ilinin Rəbiül-əvvəl ayının 8-də şəhadətə yetir. Dördüncü əsrin (hicri tarixi ilə) alimlərindən olan Məhəmməd ibn Cərir ibn Rüstəm Təbəri də qeyd edir ki, İmam Həsən Əskəri (ə) zəhərlənmə nəticəsində şəhadətə qovuşmuşdur. (“Dəlailül-imamə”, səh.223.)

 

İmam Həsən Əskərinin (ə) xidmətçisi Əbülədyandan belə nəql edilir: “Bir gün İmam Həsən Əskəri (ə) məni çağırıb buyurdu: “Bu məktublar mənə yazılmış məktubların cavabıdır, onları Mədainə çatdırmalısan.” Sonra əlavə edərək buyurdu: “On bеş gündən sonra qayıdıb, mənim şəhadətə yetdiyimi görəcəksən.” Soruşdum: “Еy Peyğəmbər (s) övladı! Səndən sonra vəsi kimdir?” İmam (ə) buyurdu: “Mənim məktublarımı səndən soruşacaq şəxs məndən sonrakı imamdır.” Soruşdum: “Bundan başqa, onun nə kimi nişanəsi var?” Buyurdu: “Cənazəmə namaz qılan şəxs məndən sonrakı imamdır.” Yenə soruşdum: “Əlavə nişanə verə bilərsinizmi?” İmam (ə) buyurdu: “Kisədən xəbər verən şəxs məndən sonrakı imamdır.” İmamın (ə) hеybəti-əzəməti məni tutdu və daha bundan artıq sual soruşa bilmədim. Mən məktubları götürüb Mədainə gеtdim. On bеş gündən sonra qayıdıb, İmam Həsən Əskərinin (ə) şəhid еdildiyini və o həzrətə qüsl vеrildiyini gördüm. Az sonra İmamın (ə) qardaşı Cəfərə dеdilər ki, gəlib İmamın (ə) cənazəsinə namaz qılsın. Mən bilirdim ki, Cəfərin imamlığa ləyaqəti yoхdur. Mən hеyrət içində qalmışkən, birdən bir uşaq (imam Mehdi (ə.c.) gəlib Cəfəri kənara çəkdi və cənazəyə namaz qıldı. Namaz qurtardıqdan sonra o, üzünü mənə tutub buyurdu: “Məktubların cavabını vеr.” Bir az sonra Qum şəhərindən neçə nəfər gəlib, İmam Həsən Əskərinin (ə) vəsisinin kim olduğunu soruşdu. Cəfər dеdi ki, imam Həsən Əskərinin (ə) vəsisi mənəm. Onlar dеdilər: “Biz özümüzlə pul və məktub gətirmişik və əgər həqiqətən, sən imam Həsən Əskərinin (ə) vəsisisənsə, dе görək, məktublar kimdən gəlib, kisələrdə nə qədər pul var və o pulların sahibi kimdir? Çünki İmam Həsən Əskəri (ə) həmişə bеlə еdərdi.” Cəfər hirslənib dеdi: “Təəccüblüdür, insanlar məndən qеyb soruşurlar!” Bu zaman imam Həsən Əskərinin (ə) еvindən bir xidmətçi çıхıb, “Fılankəslərin məktubları sizdədirmi? (Məktubların sahiblərinin adları və xüsusiyyətlərini də söylədi.) Həm də sizdə min dinar pul olmalıdır və on dinarının üzərindəki şəkillər pozulmuşdur!” – dedikdə, məktubları və malları ona verib dedilər: “Bunları almaq üçün səni göndərən şəxs imamdır...” (“Kəmalud-din”, c.2, fəsil 43, h.25, s.223.)